این روزها بسیاری از فراخوان ها از فضای سنتی به فضای مجازی نقل مکان کرده اند و همراهان خاص خودشان را دارند. این فراخوان ها که طرفدارانش اگر از مخاطبان نشریات مکتوب سنتی بیشتر نباشد کمتر نیست با شعارهایی که اغلب به دل مخاطبانش می نشیند آنها را دعوت به فعالیت و مشارکت اجتماعی، فرهنگی، اتصادی و گاها سیاسی می کند. فراخوان هایی که به همراه عکس و رنگ و تیتر مناسب و به مناسبت های مختلف، افکار مردم را نشانه می گیرند و در ظاهر بسیار نیز موفق بوده اند.

به گزارش آقای تبلیغات، شبکه های اجتماعی و کمپین ها که این روزها جایی در زندگی ما برای خود باز کرده اند و دیگر ناشناخته نیستند با چه هدفی شکل گرفته اند؟ چه تهدید و چه فرصتی برای جامعه دارد و چگونه باید آن را مدیریت کرد؟ اینها پرسش هایی است که در ذهن اغلب ما شکل گرفته است.

'بین خطوط برانید'، ' سه شنبه های بدون پلاستیک'، ' یلدای بدون اینترنت'، ' نه به خشونت خانوادگی'، ' دریافت درهای بطری' ، ' ماهی قرمز نخرید' و کمپین 'نخریدن خودرو» از جمله کمپین هایی هستند که در فضاهای مجازی، گوشی به گوشی می چرخند تا یک قرار اجتماعی را شاهد باشیم و با افرادی ناشناس برای منافعی عمومی و شناخته شده عهد کنیم. قرارهایی که دیگر ناشناخته نیستند و خالقش آنها را به بهانه تزریق هدفی خاص به افکار عمومی خلق کرده است.

اما چند سوال: این کمپین ها که این روزها جایی در زندگی ما برای خود باز کرده اند و دیگر ناشناخته نیستند با چه هدفی شکل گرفته اند؟ چه تهدید و چه فرصتی برای جامعه دارد و چگونه باید آن را مدیریت کرد؟

دکتر رضوان حکیم زاده دانشیار دانشگاه تهران پاسخ آن را با ما در میان می گذارد.

**چرا مقبول افتاد

حکیم زاده با اشاره به اینکه انسان موجودی ذاتا آزاد و مستقل است گفت: شبکه های اجتماعی و کمپین ها به عنوان یکی از مصادیق اصلی رسانه های مجازی با آزادی عملی که در انتخاب موضوع، نوشتن متن حجم و سهولت انتشار و هزینه ی مالی اندک دارند و با در نظر گرفتن مصونیتی که در ناشناس ماندن منبع شکل گیری دارند، می توانند یک اعتراض شخصی را به جهت دهی افکار عمومی و تهییج آن برای تأثیرگذاری در سطح داخلی و خارجی تبدیل نمایند. به همین دلیل شبکه های اجتماعی می توانند انحصار تبادل آرا و افکار در خصوص مسائل کلان و مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را که معمولا در اختیار صاحبان قدرت، وابستگان احزاب و نخبگان بوده بشکنند و امتیاز جهت دهی افکار عمومی را همگانی کنند.

این استاد دانشگاه نقش شبکه های اجتماعی را در شکل دهی جریانات دلخواه بسیار تاثیرگذار می داند و ادامه می دهد: در این خصوص می توانیم از اصطلاح جدیدی با عنوان افکار عمومی الکترونیکی (مجازی) نام ببریم و آن را به عنوان مفهومی معرفی کنیم که معرف نظر بیشترین تعداد ممکن از افراد در فضای بسیار وسیع شبکه ی اینترنت می باشد و به بیشترین تعداد افراد ممکن در کره ی زمین اثر می گذارد.

این کارشناس دلایل مناسب بودن فضای مجازی برای حضور و فعالیت افراد را اینگونه بیان می کند: این فضاها بر خلاف رسانه ها ی سنتی تعاملی هستند. شما زمانی که تلویزیون می بینید، اخبار می شنوید و یا روزنامه می خوانید دریافت کننده یک طرفه پیام هستید و امکان اظهار نظر برای شما وجود ندارد. امکان موافقت یا مخالفت با خط اصلی پیامی که از طرف رسانه مطرح می شود برای شما وجود ندارد. اما در کمپین های فضای مجازی هم شما می توانید موافقت و مخالفت خود را با پیوستن و یا نپیوستن اعلام نمایید و دیدگاه خود را نیز به دیگران منتقل نمایید. از طرفی همه ی آدم ها دوست دارند نظرشان را برای دیگران بیان نمایند و مطالبشان خوانده و حرف هایشان شنیده شود، اما همانطور که می دانیم بسیاری از افراد به دلیل فوبیای اجتماعی و نداشتن اعتماد به نفس لازم برای حضور و ظهور علنی و اظهار نظر در صحنه های عمومی در اجتماعی، معمولا از این فرصت ها محروم هستند. بد نیست بدانید بسیاری از کاربران خیلی فعال شبکه های اجتماعی را افرادی شکل می دهند که اتفاقا آدم های خجالتی و کم رو هستند و از این مسئله رنج می برند اما از طریق شبکه های اجتماعی و کمپین ها این امکان برای آن ها به وجود می آید که از طریق فعالیت در چنین رویداد های اجتماعی همگام با دیگران نظرشان را بیان نمایند.

**شباهت کمپین ها به راهپیمایی های غیرمجاز

حکیم زاده می گوید: یکی از تحلیل گران سیاسی در خصوص کودتای نافرجام اخیر ترکیه بیان می دارد در صورت فعال نبودن شبکه های اجتماعی کودتاگران موفق می شدند چرا که این فضا آگاهی عمومی را در سطح وسیع و با سرعت زیادی بالا برده و با ایجاد هیجان مردم را به بسیج عمومی دعوت می کند.

وی با تاکید بر اینکه در شبکه های اجتماعی جبر زمانی و مکانی وجود ندارد ادامه می دهد: رسانه ها را در کنار قوه مقننه، مجریه و قضائیه معمولا رکن چهارم قدرت لقب می دهند اما امروزه می توان گفت کمپین های مجازی در شبکه های اجتماعی می توانند از نظر سرعت و قدرت تأثیرگذاری رکن اول باشند. شبکه های اجتماعی در وجه مثبت خود می توانند اشاعه دهنده ی آگاهی های عمومی باشند. مطبوعات، رسانه ها و شبکه های رادیوتلویزیونی در اکثر کشورها و به ویژه کشور های در حال توسعه معمولا بازار های اصلی تبلیغاتی احزاب حاکم و احزاب قدرتمند اپوزیسیون هستند، حال آن که شبکه های اجتماعی به صورت بالقوه این امکان را در اختیار تک تک افراد اجتماع قرار می دهند که برای طرح عقاید و ایده هایشان جریان سازی و تشکیلات ایجاد نمایند.بدون این که از پشتوانه ی مالی حاکمیتی و یا صاحبان سرمایه برخوردار باشند.

این کارشناس کمپین های مجازی را به راهپیمایی های بدون مجوز تشبیه می کند و اضافه می کند: کاربران بدون درنظر داشتن زمان و مکان مشخصی می توانند در یک شبکه مجازی راه پیمایی عمومی راه بیندازند و همگان را همراه خود کنند. در گذشته نیز جمع آوری آرای عمومی برای انجام برخی امور در برخی کشور ها مسبوق به سابقه بوده است. به عنوان مثال در انگلستان اگر صد هزار نفر درخواستی را امضا می کردند، این موضوع توسط دولت و پارلمان رسیدگی می شد اما موضوع اینجاست که جمع آوری این تعداد امضا نیاز به زمان زیادی داشت.

انتهای پیام/

منبع: ایرنا