موسسه مطالعاتی اقتصاد و صلح (IEP) که موسسه ای مستقل، غیرحزبی و غیر انتفاعی است و در سیدنی و نیویورک دارای دفتر است، در گزارش سال 2017 خود با عنوان شاخص جهانی صلح، مهربان ترین و خشونت آمیزترین کشورها را معرفی کرده است.
نکته قابل توجه در این پژوهش، قرار گرفتن 30 کشور آرام جهان در صدر کشورهای پر مطالعه است، در حالیکه سرانه مطالعه در کشورهایی که به عنوان خشن ترین ها از آنها یاد شده، بسیار پایین است.
فارغ از توجه به نام کشورهایی که در صدر و قعر هر دو فهرست قرار گرفته اند، تاثیر مثبت مطالعه و خواندن کتاب در کاهش میزان خشونت در این سرزمین ها نکته ای قابل تامل و توجه است، از این حیث که به باور ما جملات و عباراتی نظیر «هرگز رشد نخواهی کرد، مگر با مطالعه» و «فرزانگی و سعادت در سایه مطالعه روزانه» بیش از پیش اثرگذار است.
در ایران کشوری با پیشینه فرهنگی بالا، همواره بر اهمیت کتاب و کتابخوانی تاکید شده است و بزرگان دینی ما همچون حضرت علی (ع) نیز می فرمایند: کسی که با کتاب خواندن آرامش یابد، آسایشش سلب نمی‌شود.
با وجود توصیه های مکرر از این دست، کتاب و کتابخوانی همچنان مورد بی مهری قرار گرفته است و گسترش شبکه های اجتماعی و فضای مجازی هم روز به روز به این کم توجهی دامن می زند.
این در حالیست که بر اساس آمارهای اعلام شده، میزان تحصیلات درصد زیادی از مجرمان کشور، زیر دیپلم است و شاید بتوان نتیجه گرفت که بین تحصیلات و بزهکاری رابطه ای مستقیم وجود دارد.
چندی پیش نیز «محمدرضا باقرزاده» رئیس سازمان نهضت سواد آموزی اعلام کرد: بر اساس مشاهدات ما از یکی از زندان های کشور، حدود 75 درصد افرادی که دارای حکم اعدام یا قصاص بودند، دارای مدرک تحصیلی پایین تر از پنجم ابتدایی یا بی سواد مطلق بوده اند.
ممکن است بتوان از همه این اظهارات و آمارها نتیجه گرفت که با مطالعه و افزایش دانایی و آگاهی ها به تبع آن، نمی توان به راحتی اقدام به هر بزه و جرمی کرد و وارد دنیای جهل و سراسر استرس شد.
مطالعه یک کتاب خوب فواید بسیاری دارد که در وصف هر یک می توان دنیایی مطلب و مقاله نوشت.
درک بهتر دیگران، شغل و زندگی بهتر، افزایش دایره لغات، جلوگیری از آلزایمر از جمله مزایای مطالعه و خواندن کتاب است.
** با مطالعه، فکر انسان تعالی می یابد
یک نویسنده در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: بدیهی است هر اندازه میزان مطالعه بیشتر باشد، آمار جرم و جنایت پایین می آید، دلیل آن هم استفاده بهینه از اوقات فراغت و پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی توسط افراد کتابخوان است.
«فرحناز علیزاده» با بیان اینکه دوستداران کتاب هیچگاه وقت خود را به بطالت سپری نمی کنند، می افزاید: این افراد از هر فرصتی برای گرفتن «یار مهربان» در دستان خود بهره مند می شوند زیرا باور دارند، خواندن کتاب و یا تماشای یک فیلم که بیشتر آنها اقتباس از یک کتاب است، افق نگاهشان را تغییر می دهد.
وی ادامه می دهد: افراد کتابخوان از زندگی بهتر و با کیفیت برخوردارند به این دلیل که وقتی آگاهی آنها بیشتر باشد، می توانند برای رفع مشکلات، به دنبال راهکارهای بهتر و عملی تری بروند.
به گفته نویسنده «سرسبیل هایت را نجو»، کتاب عصاره ای از تجربه ها، تمایل ها و اندیشه افرادی است که عمری را صرف به دست آوردن آن کرده اند.
** کتاب از ما آدم های بهتری می سازد
علیزاده با بیان اینکه مطالعه، امید به تغییر زندگی و غلبه بر محدودیت‌های موجود را برای ایجاد یک جامعه عادلانه‌تر ارتقا می‌بخشد، اضافه می کند: مطالعه از ما آدم‌های بهتری می سازد بنابراین باید به فرزندان آموخت که خواندن، لذتی خارق‌العاده دارد و در عین حال، ابزاری برای بهتر شدن است.
این مدرس کارگاه داستان نویسی می گوید: با مطالعه، تجربه های زیادی عاید انسان می شود، بدون اینکه او خود آنها را تجربه کرده باشد، علاوه بر این جهان بینی و نگاه فرد به هستی با خواندن کتاب گسترش و در نتیجه افکار او نیز پرورش می یابد.
به گفته علیزاده، خواندن کتاب، انسان را در مواجهه با کژی و نادرستی های جهان مجهز و روح و جسم انسان را تغذیه می کند و در این شرایط ، خشونت خود به خود از بین می رود.
** از فضای مجازی هم بهره بگیریم
علیزاده با اشاره به گستردگی شبکه های مجازی و برخورداری بیشتر مردم از تلفن های هوشمند می گوید: باید از این فرصت بهره کافی را برد و از فایل های رمان و داستان موجود در این فضا استفاده کرد؛ کاری که نیاز به گذاشتن وقت زیاد هم ندارد.
به گفته وی، حتما لازم نیست برای خواندن یک کتاب، گوشه ای خلوت نشست و کتاب را در دست گرفت بلکه در هر جا و هر زمان می توان کتاب های مجازی را همراه داشت و از فایل های صوتی آنها هم بهره مند شد.
این منتقد ادبی با بیان اینکه شنیدن فایل صوتی به دایره واژگان انسان می افزاید، ادامه می دهد: روزانه بسیاری از مردم را در کوچه و خیابان می بینیم که با استفاده از گوشی (هندزفری)، انواع آهنگ و موسیقی می شنوند در حالیکه می توان فایل صوتی داستان و کتاب را جایگزین آن کرد.
وی می گوید: در دنیای مدرن امروز که مجالی برای کتاب دست گرفتن نیست، می توان از فضای مجازی بهره کافی برد بنابراین راه های مطالعه زیاد شده و دیگر نیاز نیست حتما در کتابخانه نشست و مطالعه کرد.
به گفته علیزاده، می توان از کتاب های جیبی در قطع کوچک برای مطالعه در اتوبوس و مترو استفاده کرد و از اندک وقتی که در این میان پیدا می شود، نهایت بهره را برد.
** جامعه زرد بی مطالعه از رسانه زرد خطرناک تر است
یک نویسنده دیگر در این باره به خبرنگار فرهنگی ایرنا می گوید: یکی از مهمترین مواردی که باید در گزارش سالانه موسسات بین المللی درباره صلح و خشونت، مورد توجه قرار گیرد، این است که 30 کشور آرام جهان در صدر کشورهای پر مطالعه هستند و بدون استثنا رتبه بندی مطالعه کشورهای خشونت آمیز بسیار پایین است.
«شهره ماهی صفت» با بیان اینکه مطالعه استرس را کم و به تمرکز، رسیدن به آرامش و صلح با خود کمک می کند، می افزاید: در جامعه ای که صرفا مطالعه در دوران تحصیل آن هم به طور محدود و مقطعی عادت شود و کتابخوانی و مطالعه شبانه حتی به میزان اندک کمرنگ شود، همه برای مهمترین نیاز که همان آرامش است در جستجوی رفاه خواهند بود.
وی یکی از مهمترین ابزارهای رسیدن به آرامش و صلح میان افراد را ترویج و احیای واقعی فرهنگ کتابخوانی دانسته و ادامه می دهد: دولت قطعا برای ترویج کتابخوانی و احیای مطالعه دارای مسئولیت است و می تواند با برنامه ریزی مدون و تشکیل اتاق مشاوران در این مسیر گام بردارد.
این کارشناس مسائل اجتماعی با بیان اینکه هر دردی درمانی خاص دارد، اضافه می کند: خشونت یک ضعف بدنی نیست بلکه یک رنج روحی و نقصی رو به افزایش در روابط اجتماعی است بنابراین درمان درد خشونت به عنوان یک معضل روحی، حرکت در مسیر صلح با خود و دیگران است.
** اختصاص زمانی برای راز و نیاز و مطالعه
ماهی صفت با تاکید بر اختصاص زمانی حتی محدود به ارتباط و راز و نیاز با خدا و همچنین مطالعه، این دو را راهکاری قطعی برای کاهش خشونت در جامعه می داند و می گوید: در دنیایی که امواج نور، اینترنت و ماهواره بر روح و آرامش فکری انسان اثری مستقیم دارد، قطعا مطالعه و تمرکز بر کلمات و مفاهیم آن به آرامش روح و جسم کمک می کند بنابراین با مطالعه به افکارمان احترام گذاشته و اجازه می دهیم دور از هیاهوی بیرون، بر خواسته و علایق روحی خود متمرکز شویم.
به گفته وی، مطالعه و عادت کودک به آن صرفنظر از هر نوع گرفتاری روزانه، این مهم را به کودک منتقل می کند که تغذیه روح به واسطه مطالعه یک ضرورت برای روزی پرتلاش است.
ماهی صفت می افزاید: مطالعه در هر حوزه ای به ویژه داستان و رمان و دنبال کردن علایق در کتاب به ما این فرصت را می دهد که مهربانتر باشیم و شخصیت های داستانی و تخیلات را قضاوت و تحلیل کنیم، هرچند مطالعه، کارکرد مغز را نیز تقویت می کند، مغز آدمی در کشاکش ابعاد مادی جویانه تحمیلی، به طور قطع به تقویت و استراحت با تمرکز به دور از هیاهوی محیط خارج نیاز دارد.
وی با بیان اینکه افسردگی نیز در اثر تداوم مطالعه درمان می شود، ادامه می دهد: مطالعه همچنین دایره کلمات و قدرت بیان ما را تقویت کرده و این اعتماد به نفس در روابط اجتماعی، ما را موفق تر و جذاب تر می کند.
** انسان پس از مطالعه باهوشتر می شود
این فعال اجتماعی با استناد به نتایج تحقیقی که نشان داده انسان پس از مطالعه باهوش تر می شود، اضافه می کند: مغز چند روز پس از پایان مطالعه کتاب تغییرات مثبتی را نشان می دهد و دانشمندان دریافته اند که بهبود در کارکرد مغز به دلیل ارتباطات شدید در مغز و تغییرات عصبی است که در حافظه عضلانی ایجاد می شود بنابراین مطالعه به ما امکان قهرمان سازی، تخیل سازی و خلاقیت می دهد و آموزش و یادگیری، مهارت های جدید را فراهم می کند.
وی با بیان اینکه مطالعه به تقویت حافظه کمک می کند، می گوید: وقتی فردی بیشتر بداند، تمایل بیشتری به اجتماعی بودن دارد و از فردگرایی فاصله می گیرد.
این نویسنده معتقد است صلح با خود می تواند به کاهش خشونت در روابط اجتماعی کمک کند و افکاری که در آرامش حتی نسبی قرار می گیرد، بهتر می تواند با برنامه ریزی در درونی سرشار از صلح و آرامش به نتیجه رسد.
** کودکان هر شب حداقل یک داستان بشنوند
ماهی صفت پیشنهاد می کند کودکانی که شاهد خشونت در خانواده هستند هر شب حداقل یک داستان بشنوند یا بخوانند و تاکید می کند: باید در کنار تعالیم دینی و الگوی عبادات الهی در خانه عادت به مطالعه را ترویج دهیم، یاد بدهیم و یاد بگیریم زیرا اگر همواره کار کنیم و به رفاه حداقلی برسیم، تنها راه آرامش در این شرایط مطالعه است.
وی می افزاید: با ورود فضای مجازی، مطالعه و با خواندن مطالب کوتاه و تکراری فضا را برای تعقل و تفکر محدود کرده ایم، بنابراین بدیهی ترین شاخص های انسانی و اخلاقی مثل ایثار و کمک به دیگری را از دست داده ایم که ادامه این روند، جامعه را به سمت خشونت سوق می دهد و به تدریج خشونت های بارزتر خودنمایی می کند که در آن فرد از قالب یک انسان عادی به یک مجرم تبدیل می شود.
ماهی صفت اظهار می دارد: در شرایطی به سر می بریم که حتی دورهمی های خانوادگی در فضای مجازی بیشتر شده و دیگر جایی برای پیوند و ارتباط افراد به طور فیزیکی وجود ندارد، جشن ها و تبریک ها و تسلیت ها در فضای مجازی انجام می شود بنابراین لازم است از این فضا قدری فاصله بگیریم و به جای ابزار های مجازی، فرهنگ نیل به آرامش درون را تمرین و تقویت کنیم که این جز با مطالعه میسر نخواهد بود.
نویسنده کتاب خبرنگار افق 1404 با بیان اینکه امروزه مطالعه در کمترین زمان محدود به فضای مجازی آنهم پیگیری اخبار است، ادامه می دهد: فضای زردی بر جامعه حاکم شده که تداوم آن انسان ماشینی را به انزوایی باطل می کشاند و موجب افزایش خشونت می شود.